Plantage Laarwijk

Geschiedenis van Plantage Laarwijk.

Om er achter te komen hoe oud Plantage Laarwijk is, kan je op oude plantagekaarten zoeken of de naam Laarwijk er op voorkomt. Veel gegevens kun je vinden in oude archieven van de universiteit van Amsterdam. Philip Dikland, van KDV architecten, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de plantages en hun geschiedenis. 

De oudste bekende vermelding van Plantage Laarwijk dateert uit 1719. 

In 1719 tekende Jacob Hengevelt een kaart van Plantage Waterland, met de aan de overzijde van de Surinamerivier gelegen plantages, te weten Plantage Maagdenburg, Gorkum en Vreeland. 

Plantage Laarwijk heette dus in die tijd Plantage Gorkum. 

Op de kaart van Alexander de Lavaux van 1737 staat wel de naam Laarwijk ingetekend.

Ergens tussen 1719 en 1737 is de naam dus gewijzigd van Gorkum naar Laarwijk.

Hieronder is een stukje van de kaart van Lavaux, waar Laarwijk wordt genoemd.

Plantage Laarwijk nr. 97

In het Rijksmuseum te Amsterdam is een zeer waardevolle kaart van Alexander de Lavaux te bezichtigen waarop alle plantagekavels van Suriname van 1770 getekend staan.

Alexander de Lavaux, de maker van de kaart, was van 1731 tot 1740 in Suriname als vaandrig in dienst van de Sociëteit van Suriname, de juridische eigenaar van de Nederlandse kolonie Suriname. Deze Sociëteit werd in 1683 opgericht door de West-Indische Compagnie, de Stad Amsterdam en de familie Sommelsdijck. Elke partij had een derde van het eigendomsrecht.

De Sociëteit werd opgeheven in 1795. De Lavaux werkte als landmeter-ingenieur. Hoewel zijn kaart technisch gezien niet perfect was, bevatte deze waardevolle informatie, waaronder de locatie van 436 plantages. De kaart bleek zo nuttig dat deze tot 1770 nog vier keer werd heruitgegeven met updates.

 Om de naamsverandering van een bepaalde plantage te begrijpen, moeten we kijken naar de eigenaren op dat moment. Op de kaart van Lavaux uit 1737 staat de naam van de eigenaar niet vermeld, om onbekende redenen.

Uit archieven van P. Dikland blijkt dat de familie De Vos uit Sas van Gent, Zeeuws-Vlaanderen, waarschijnlijk de eigenaar was. Rond 1695 meldden Jan, Hendrik, Johanna en Elisabeth de Vos zich aan als leden van de Gereformeerde Gemeente in Suriname. Rond 1720 kwam er nog een Jan de Vos aan in Suriname, waarschijnlijk familie van de eerder genoemde De Vossen.

Het lijkt erop dat deze Jan de Vos de eigenaar was van plantage Laarwijk. Hij trouwde tweemaal; eerst met Geertruij Pelle in 1720 en daarna in 1722 met Maria van Laar, naar wie de plantage Laarwijk is vernoemd.

Jan de Vos en Maria van Laar kregen twee zonen tijdens hun huwelijk: Hendrik (1723) en Daniel (1725). Na het overlijden van Jan de Vos in 1726, hertrouwde Maria van Laar in 1728 met Olivier Chaillie.

Na Maria’s overlijden erfden haar zoons Hendrik en Daniel de plantage. Een inventarisatie uit 1752 toonde aan dat Hendrik en zijn broer Daniel eigenaren van de plantage waren. In 1750 trouwde Hendrik de Vos met Prina Jacoba van Heyst, zijn buurmeisje van de naburige plantage Merveille. 

 Daniel, de andere zoon, was getrouwd met Catharina Daanen, die in 1789 overleed en op Laarwijk begraven werd. De Vos en Van Heijst werden op de kaart van Lavaux van 1770 als eigenaren vermeld.

Tussen 1770 en 1843 veranderde de plantage gedeeltelijk van eigenaar. In 1819 kocht S. de la Parra de helft van de plantage tijdens een veiling, maar verkocht deze in 1823 weer terug aan de erven Van Heijst/de Vos.

De plantage besloeg 1123 akkers, waarbij het suikerriet werd verwerkt met een beestenmolen. Tussen 1827 en 1843 was Laarwijk niet langer productief en diende de plantage als kostgrond voor de naburige plantage Merveille, die dezelfde eigenaren had. 

Uit oude almanakken blijkt dat er ongeveer 110-120 slaven op de plantage werkten. Echter, bij de afschaffing van de slavernij in 1863 was plantage Laarwijk al niet meer in gebruik en wordt daarom ook niet genoemd in de emancipatieregisters.

In 1899 kocht de overheid de verlaten plantage Laarwijk voor ƒ2704,47 en richtte deze in als vestigingsplaats voor kleine boeren.

Lees meer over Suriname op de website van het Rijksmuseum